دیروز، همکار گرامی سرکار خانم مهدی پور هم به جمع همراهان پیوستند. خیر مقدم خدمت بانوی بزرگوار!
با آنکه گزارش هفته به هفته کلاسهای آموزش علوم اسلامی را ننوشتم ولی این دوره در هفته هفتم خود است. یعنی فردا می شود هفتمین هفته. برخی دوستان ظاهرا بر اثر گرفتاری چند هفته ای است که تشریف نمی آورند، ولی تقریبا کلاسها با ده نفر شرکت کننده برگزار می شود. آقای حبیبی کتاب عوامل را به نیمه های کار رسانده اند و درسهای تفسیر و فقه هم خوب پیش می رود. گاه بحثهای جانانه ای نیز در می گیرد و در مجموع جالب است.
درس منطق به تقسیمات الفاظ رسیده و در طب به مزاج رسیده ایم. البته در طب کتاب مفرح القلوب را متن اصلی کرده ایم نه قانونچه را. دیدیم اگر یک بخش را درست بخوانیم بهتر از آن است که فقط خلاصه ای از مباحث را مرور کنیم.
روزهای جمعه برای نگارنده این سطرها روزهای خوشی است. نمی دانم با پایان تابستان و آغاز مشغولیتهای جدید چه بر سر این دوره خواهد آمد. مهم هم نیست. همین که جمعه های تابستان 93 به بطالت نگذشت خودش زیاده خوب است. از همه همراهان سپاسگزارم.
م.ب.
و قَالُوا اتَّخَذَ اللّهُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَل لَّهُ ما فِی السَّماواتِ و الأَرْضِ کُلٌّ لَّهُ قانِتونَ. و یهود و نصارى گفتند خدا براى خود فرزندى گرفته. منزّه است او، بلکه آنچه در آسمانها و زمین است مخلوق و مملوک اویند نه فرزند او. و همه در برابر او مطیع و فرمانبردارند.116
بَدیعُ السَّماواتِ و الأَرْضِ و إِذَا قَضَى أَمْراً فَإِنَّما یَقولُ لَهُ کُن فَیَکونُ. پدیدآورنده آسمانها و زمین است. و هنگامى که فرمان به وجود آمدن چیزى را صادر کند فقط به آن میگوید: باش. پس بیدرنگ بود میشود.117
و قالَ الَّذینَ لا یَعْلَمونَ لَوْلا یُکَلِّمُنا اللّهُ أَوْ تَأْتِینا آیَةٌ کَذَلِکَ قالَ الَّذینَ مِن قَبْلِهِم مِّثْلَ قَوْلِهِمْ تَشابَهَتْ قُلوبُهُمْ قَدْ بَیَّنّا الآیاتِ لِقَوْمٍ یُوقِنونَ. و کسانى که نادان و ناآگاهند گفتند: چرا خدا با ما سخن نمیگوید یا نشانه و معجزه اى براى ما نمی آید؟ گذشتگان آنان نیز مانند گفته ایشان را گفتند؛ دلهایشان شبیه هم است. تحقیقاً ما نشانه ها را براى اهل باور بیان کرده ایم.118
إِنّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشیراً و نَذیراً و لا تُسْأَلُ عَنْ أَصْحابِ الْجَحیمِ. قطعاً ما تو را به درستى و راستى بشارت دهنده و بیم رسان فرستادیم، و تو مسؤولِ [ایمان نیاوردن و وضع و حال] دوزخیان نیستى.119
و لَن تَرْضَى عَنکَ الْیَهودُ و لا النَّصارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللّهِ هُوَ الْهُدَى و لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُم بَعْدَ الَّذی جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ ما لَکَ مِنَ اللّهِ مِن وَلِیٍّ و لا نَصیرٍ. یهود و نصارى هرگز از تو راضى نمیشوند تا آنکه از آیینشان پیروى کنى. بگو: مسلماً هدایت خدا فقط هدایت است. و اگر پس از دانشى که برایت آمده از هوا و هوسهاى آنان پیروى کنى، از سوى خدا هیچ سرپرست و یاورى براى تو نخواهد بود.120
الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُوْلَـئِکَ یُؤْمِنونَ بِهِ و من یَکْفُرْ بِهِ فَأُوْلَـئِکَ هُمُ الْخاسِرونَ. کسانى که کتاب آسمانى به آنان عطا کرده ایم، آن را به طورى که شایسته آن است قرائت میکنند و اهل ایمان به آن هستند و کسانى که به آن کفر می ورزند فقط آنان زیانکارند.121
یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُواْ نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ. اى بنىاسرائیل! نعمتهاى مرا که به شما عطا کردم و اینکه شما را بر جهانیان برترى دادم، یاد کنید.122
و اتَّقُواْ یَوْماً لاّ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئاً و لا یُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ و لا تَنفَعُها شَفاعَةٌ و لا هُمْ یُنصَرونَ. و از روزى پروا کنید که نه کسى از کسى عذابى را دفع میکند و نه از کسى فدیه و عوضى میگیرند و نه کسى را شفاعتى سود دهد و نه براى رهایى از آتش دوزخ یارى میشوند.123
و إِذِ ابْتَلَى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِماماً قالَ و مِن ذُرِّیَّتِی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ. و هنگامى که ابراهیم را پروردگارش به امورى آزمایش کرد، پس او همه را به طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش فرمود: من تو را براى همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم [نیز پیشوایانى برگزین]. فرمود: پیمان من به ستمکاران نمىرسد.124
و إِذْ جَعَلْنا الْبَیْتَ مَثابَةً لِّلنّاسِ و أَمْناً و اتَّخِذوا مِن مَّقامِ إِبْراهیمَ مُصَلًّى و عَهِدْنا إِلَى إِبْراهیمَ و إِسْماعیلَ أَن طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطّائِفینَ و الْعاکِفینَ و الرُّکَّعِ السُّجودِ. و [یاد کنید] هنگامى که ما این خانه [کعبه] را براى همه مردم محل گردهمایى و جاى امن و امان قرار دادیم، و [فرمان دادیم] از مقام ابراهیم جایگاهى براى نماز انتخاب کنید. و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که خانهام را براى طواف کنندگان و اعتکاف کنندگان و رکوع کنندگان وسجده گزاران پاکیزه کنید.125
و إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً و ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللّهِ و الْیَوْمِ الآخِرِ قالَ و مَن کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلیلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذابِ النّارِ و بِئْسَ الْمَصیرُ. و [یاد کنید] آن گاه که ابراهیم گفت: پروردگارا این [مکان] را شهرى امن قرار ده و اهلش را آنان که به خدا و روز قیامت ایمان آوردهاند از هر نوع میوه و محصول روزى بخش. خدا فرمود: هر که کفر ورزد بهره اندکى به او خواهم داد، سپس او را به عذاب آتش می کشانم و آن بد بازگشتگاهى است.126
و إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ و إِسْماعیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنّا إِنَّکَ أَنتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ. و [یاد کنید] زمانى که ابراهیم و اسماعیل پایه هاى خانه کعبه را بالا میبردند [و به پیشگاه حق مىگفتند] پروردگارا [این عمل را] از ما بپذیر که تو شنوا و دانایى.127
رَبَّنا و اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ و مِن ذُرِّیَّتِنا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّکَ و أَرِنا مَناسِکَنا و تُبْ عَلَیْنا إِنَّکَ أَنتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ. پروردگارا! ما را تسلیم خود قرار ده، و نیز از دودمان ما امتى که تسلیم تو باشند پدید آر، و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده، و توبه ما را بپذیر، که تو بسیار توبه پذیر و مهربانى.128
رَبَّنا و ابْعَثْ فیهِمْ رَسولاً مِّنْهُمْ یَتْلو عَلَیْهِمْ آیاتِکَ و یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ و الْحِکْمَةَ و یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنتَ العَزیزُ الحَکیمُ. پروردگارا! در میان آنان پیامبرى از خودشان برانگیز که آیات تو را بر آنان بخواند و آنان را کتاب و حکمت بیاموزد و پاکشان کند، زیرا تو تواناى شکست ناپذیر و حکیمى.129
و مَن یَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهیمَ إِلاَّ مَن سَفِهَ نَفْسَهُ و لَقَدِ اصْطَفَیْناهُ فِی الدُّنْیا و إِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنَ الصّالِحِینَ. وکیست که از آیین ابراهیم روى گردان شود جز کسى که خویش را به نادانى و سبک مغزى زند؟ یقیناً ما ابراهیم را در دنیا [به امامت و رسالت] برگزیدیم و قطعاً در آخرت از شایستگان است.130
درود بر همراهان
در چهل و چند یادداشت پیشین همواره خیر مقدمها به مناسبت پیوستن دوستان به جمعمان بود و امروز به مناسبت جدایی سه تن از همراهان که با ارسال پیامک یا ایمیل خواسته اند دیگر برایشان آیات را نفرستم. البته، در دو نامه عقب ماندن از حفظ و گرفتاری دلیل موضوع ذکر شده بود. بنده بارها عرض کرده ام که مراد فقط حفظ نیست، بلکه انس است ولو در حد خواندن روزی یک آیه و گرنه این بنده هم گاه می شود که بیست آیه عقب می ماند.
به هر روی، برای آنکه در زمره مردمان خوش استقبال و بد بدرقه نباشم این یادداشت را به احترام سه عزیزی که روزهای بسیار همراهمان بودند نوشتم. هر جا که هستند و هر طور که هستند تنشان سالم و دلشان خوش باشد به حق محمد و آل محمد!
با احترام- م. باغبان
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن یَکْفُرواْ بِما أنَزَلَ اللّهُ بَغْیاً أَن یُنَزِّلُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَى مَن یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ فَبآؤُواْ بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ و لِلْکَافِرِینَ عَذابٌ مُّهِینٌ. بد چیزى است آنچه خود را به آن فروختند که کفر ورزیدن به کتاب خداست از سر حسادت به اینکه که چرا خدا از فضل و احسانش به هر کدام از بندگانش که بخواهد کتابی نازل میکند؟ پس آنان به خشمى بر روى خشمى سزاوار شدند. و براى کافران عذابى خوار کننده است.90
و إِذا قیلَ لَهُمْ آمِنواْ بِما أَنزَلَ اللّهُ قالوا نُؤْمِنُ بِما أُنزِلَ عَلَیْنا وَیَکْفرونَ بِما وَراءهُ و هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِّما مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلونَ أَنبِیاءَ اللّهِ مِن قَبْلُ إِن کُنتُم مُّؤْمِنینَ. هنگامى که به آنان گویند به آنچه که خدا نازل کرده ایمان آورید گویند به توراتى که بر خود ما یهودیان نازل شده ایمان می آوریم و به غیر آن در حالى که حق است و تصدیق کننده توراتى است که با آنان است کفر می ورزند. بگو اگر شما مؤمن بودید پس چرا پیش از این پیامبران خدا را می کشتید.91
و لَقَدْ جاءکُم مُّوسَى بِالْبَیِّناتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ و أَنتُمْ ظالِمونَ. و قطعاً موسى براى شما معجزات و دلایلى روشن آورد. سپس شما پس از او گوساله را معبود خود گرفتید در حالى که ستمکار بودید.92
و إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَکُمْ وَرَفَعْنا فَوْقَکُمُ الطّورَ خُذوا مَا آتَیْناکُم بِقُوَّةٍ و اسْمَعُواْ قالوا سَمِعْنا و عَصَیْنا و أُشْرِبوا فی قُلوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَما یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمانُکُمْ إِن کُنتُمْ مُّؤْمِنینَ. و یاد کنید زمانى که از شما پیمان گرفتیم و کوه طور را بالاى سرتان برافراشتیم و گفتیم آنچه را به شما دادیم با قدرت و قوّت دریافت کنید. به ظاهر گفتند شنیدیم و در باطن گفتند نافرمانى کردیم. و به سبب کفرشان دوستى گوساله با دلهایشان در آمیخت. بگو اگر شما مؤمن هستید، پس بد چیزى است آنچه ایمانتان به آن فرمان مىدهد.93
قُلْ إِن کانَتْ لَکُمُ الدّارُ الآَخِرَةُ عِندَ اللّهِ خالِصَةً مِّن دونِ النّاسِ فَتَمَنَّوُاْ الْمَوْتَ إِن کُنتُمْ صادِقینَ. بگو اگر مىپندارید سراى آخرت نزد خدا ویژه شماست نه مردم دیگر، چنانچه راستگویید مرگ را آرزو کنید.94
و لَن یَتَمَنَّوْهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَیْدیهِمْ و اللّهُ عَلیمٌ بِالظّالمینَ. و آنان هرگز مرگ را به سبب گناهانى که مرتکب شده اند آرزو نمى کنند و خدا به ستمکاران داناست.95
و لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النّاسِ عَلَى حَیاةٍ و مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُواْ یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ و ما هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذابِ أَن یُعَمَّرَ و اللّهُ بَصیرٌ بِما یَعْمَلونَ. و یقیناً آنان را حریص ترین مردم به زندگى خواهى یافت و حتى حریصتر از مشرکان. هر یک از آنان آرزومند است که اى کاش هزار سال عمرش دهند ولى آن عمر طولانى دور کننده او از عذاب نیست. و خدا به آنچه انجام می دهند بیناست.96
قُلْ مَن کانَ عَدُوّاً لِّجِبْریلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللّهِ مُصَدِّقاً لِّما بَیْنَ یَدَیْهِ و هُدًى و بُشْرَى لِلْمُؤْمِنینَ. بگو هر که دشمن جیرئیل است دشمن خداست زیرا او قرآن را به فرمان خدا بر قلب تو نازل کرده است در حالى که تصدیق کننده کتابهاى پیش از خود و هدایت وبشارت براى مؤمنان است.97
مَن کَانَ عَدُوّاً لِّلّهِ و مَلآئِکَتِهِ و رُسُلِهِ و جِبْریلَ وَمیکالَ فَإِنَّ اللّهَ عَدُوٌّ لِّلْکافِرینَ. هر که با خدا و فرشتگان و رسولانش و جبرئیل و میکائیل دشمن باشد کافر است، و بىتردید خدا دشمن کافران است.98
و لَقَدْ أَنزَلْنا إِلَیْکَ آیاتٍ بَیِّناتٍ و ما یَکْفُرُ بِها إِلاَّ الْفَاسِقُونَ. و یقیناً به سوى تو آیاتى روشن نازل کردیم و به آنها جز فاسقان کافر نمىشوند.99
أَوَ کُلَّمَا عاهَدوا عَهْداً نَّبَذَهُ فَریقٌ مِّنْهُم بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاَ یُؤْمِنونَ. آیا چنین نیست که هرگاه یهود پیمانى بستند، گروهى از آنان آن را شکستند؟ [آنان نه فقط عهد شکنند] بلکه بیشترشان ایمان نمی آورند.100
و لَمّا جاءهُمْ رَسولٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّما مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِیقٌ مِّنَ الَّذینَ أُوتوا الْکِتابَ کِتابَ اللّهِ وَراء ظُهورِهِمْ کَأَنَّهُمْ لا یَعْلَمونَ. و زمانى که فرستادهاى از سوى خدا به سویشان آمد که تصدیق کننده کتابى است که با آنان است، گروهى از آنان که کتاب به آنان داده شده بود کتاب خدا را پشت سر انداختند، گویى نمىدانند که کلام خداست.101
و اتَّبَعوا ما تَتْلُوا الشَّیاطینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیْمانَ و ما کَفَرَ سُلَیْمانُ و لَـکِنَّ الشَّیاطینَ کَفَروا یُعَلِّمونَ النّاسَ السِّحْرَ و ما أُنزِلَ عَلَى الْمَلَکَیْنِ بِبابِلَ هارُوتَ و مارُوتَ و ما یُعَلِّمانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یَقُولا إِنَّما نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلا تَکْفُرْ فَیَتَعَلَّمونَ مِنْهُما ما یُفَرِّقونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ و زَوْجِهِ و ما هُم بِضآرّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاّ بِإِذْنِ اللّهِ و یَتَعَلَّمونَ ما یَضُرُّهُمْ و لاَ یَنفَعُهُمْ و لَقَدْ عَلِموا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِی الآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ و لَبِئْسَ ما شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ کَانُواْ یَعْلَمونَ. و یهودیان از آنچه شیاطین در زمان پادشاهى سلیمان از علم سحر بر مردم میخواندند پیروى کردند. و سلیمان کافر نشد ولى شیاطین که به مردم سحر مىآموختند کافر شدند. و یهودیان از آنچه بر دو فرشته هاروت و ماروت در شهر بابل نازل شد پیروى کردند و حال آنکه آن دو فرشته به هیچ کس نمى آموختند مگر آنکه مىگفتند ما فقط مایه آزمایشیم پس کافر مشو. اما آنان از آن دو فرشته مطالبى مى آموختند که با آن میان مرد و همسرش جدایى مى انداختند، در حالى که آنان به وسیله آن سحر جز به اذن خدا قدرت آسیب رساندن به کسى را نداشتند. و همواره چیزى را مى آموختند که به آنان آسیب مى رسانید و سودى نمى بخشید. و یقیناً مىدانستند که هر کس خریدار سحر باشد در آخرت هیچ بهره اى ندارد و همانا بد چیزى است آنچه خود را به آن فروختند اگر معرفت مىداشتند.102
و لَوْ أَنَّهُمْ آمَنوا و اتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِّنْ عِندِ اللَّه خَیْرٌ لَّوْ کانُواْ یَعْلَمُونَ. و اگر آنان ایمان مى آوردند و از سحر و جادو پرهیز میکردند قطعاً پاداشى که از جانب خداست براى آنان بهتر بود، اگر مىدانستند.103
یا أَیُّها الَّذینَ آمَنوا لا تَقُولوا راعِنا و قولوا انْظُرْنا و اسْمَعوا و لِلکافِرینَ عَذابٌ أَلیمٌ. اى کسانى که ایمان آوردهاید! هنگام سخن گفتن با پیامبر مگویید: راعنا و بگویید انظرنا و بشنوید. و براى کافران عذابى دردناک است.104. در تفاسیر آمده که برخی از مردم برای اهانت به رسول خدا از ایهام معنایی راعنا استفاده میکردند. چون راعنا هم به معنی رعایت مرا بکن است و هم به قول فارسها خرمان کن. برای همین خدا دستور داد مسلمانان از فعل محترمانه ملاحظه ما را بکن استفاده کنند. شرمنده بابت توضیح. م.ب.
ما یَوَدُّ الَّذینَ کَفَروا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ و لا الْمُشْرِکینَ أَن یُنَزَّلَ عَلَیْکُم مِّنْ خَیْرٍ مِّن رَّبِّکُمْ و اللّهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن یَشاءُ و اللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ. نه کافران از اهل کتاب و نه مشرکان دوست ندارند که هیچ خیرى از سوى پروردگارتان بر شما نازل شود، در حالى که خدا هر که را بخواهد به رحمت خود اختصاص میدهد و خدا داراى فضل بزرگى است.105
ما نَنسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنسِها نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْها أَوْ مِثْلِها أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ. هر آیهاى را که از میان برداریم یا به تأخیر اندازیم، بهتر از آن یا مانندش را مىآوریم. آیا ندانستهاى که خدا بر هر کارى تواناست.106
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ و الأَرْضِ و ما لَکُم مِّن دونِ اللّهِ مِن وَلِیٍّ و لاَ نَصیرٍ. آیا ندانسته اى که فرمانروایى و حکومت آسمانها و زمین فقط در سیطره اوست و شما را جز خدا هیچ سرپرست و یاورى نیست.107
أَمْ تُریدونَ أَن تَسْأَلوا رَسُولَکُمْ کَما سُئِلَ مُوسَى مِن قَبْلُ و مَن یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالإِیمانِ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِیلِ. بلکه مىخواهید از پیامبرتان کارهاى نامعقول درخواست کنید، همان گونه که پیش از این از موسى درخواست شد؟ و کسى که کفر را به جاى ایمان اختیار کند تحقیقاً راه راست را گم کرده است.108
وَدَّ کَثِیرٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتابِ لَوْ یَرُدّونَکُم مِّن بَعْدِ إیمانِکُمْ کُفّاراً حَسَداً مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُواْ و اصْفَحوا حَتَّى یَأْتِیَ اللّهُ بِأَمْرِهِ إنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ. بسیارى از اهل کتاب پس از آنکه حق براى آنان روشن شد به سبب حسدى که از وجودشان شعله کشیده، دوست دارند که شما را پس از ایمانتان به کفر بازگردانند. هم اکنون از ستیز و جدال با آنان درگذرید، و از آنان روى بگردانید تا خدا فرمانش را اعلام کند. یقیناً خدا بر هر کارى تواناست.109
و أَقیمُوا الصَّلاةَ و آتُوا الزَّکاةَ و ما تُقَدِّموا لِأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ بِما تَعْمَلونَ بَصیرٌ. و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید و آنچه از کار نیک براى خود پیش فرستید آن را نزد خدا خواهید یافت. مسلماً خدا به آنچه انجام میدهید بیناست.110
و قالوا لَن یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إلاّ مَن کانَ هُوداً أَوْ نَصارَى تِلْکَ أَمانِیُّهُمْ قُلْ هاتُواْ بُرْهانَکُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقینَ. و گفتند هرگز کسى وارد بهشت نمیشود مگر آنکه یهودى یا نصرانى باشد. این دروغها و اباطیل آنان است. بگو اگر راستگویید دلیل و برهان خود را بیاورید.111
بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ و هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ و لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ و لا هُمْ یَحْزَنونَ. آرى، کسانى که همه وجود خود را تسلیم خدا کنند در حالى که نیکوکارند، براى آنان نزد پروردگارشان پاداشى شایسته و مناسب است، نه بیمى بر آنان است و نه اندوهگین میشوند.112
و قالَتِ الْیَهودُ لَیْسَتِ النَّصارَى عَلَىَ شَیْءٍ و قالَتِ النَّصارَى لَیْسَتِ الْیَهودُ عَلَى شَیْءٍ و هُمْ یَتْلونَ الْکِتابَ کَذَلِکَ قالَ الَّذِینَ لا یَعْلَمونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللّهُ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ فِیما کانُواْ فِیهِ یَخْتَلِفونَ. و یهودیان گفتند نصرانیها بر آیین و روش درستى نیستند و نصرانیها گفتند یهودیان بر آیین و روش درستى نیستند، در حالى که همه آنان کتاب آسمانى مىخوانند. کسانى که نادانند سخنى مانند سخن آنان گفتند. پس خدا روز قیامت در میان آنان درباره آنچه با هم اختلاف میکردند داورى میکند.113
و مَنْ أَظْلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَساجِدَ اللّهِ أَن یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ و سَعَى فِی خَرابِها أُولَـئِکَ ما کانَ لَهُمْ أَن یَدْخُلوها إِلاّ خَآئِفینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ و لَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذابٌ عَظیمٌ. و چه کسانى ستمکارتر از کسانى است که از بردن نام خدا در مساجد خدا جلوگیرى کردند و در خرابى آن کوشیدند؟ آنان را شایسته نیست که در آن درآیند، جز در حال ترس. براى آنان در دنیا خوارى و زبونى است و در آخرت عذابى بزرگ است.114
و لِلّهِ الْمَشْرِقُ و الْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ. مالکیّتِ مشرق و مغرب فقط ویژه خداست. پس به هر کجا رو کنید آنجا روى خداست. یقیناً خدا بسیار عطا کننده و داناست.115