یادداشت هفتادم: آیه 282 سوره مبارکه بقره. ارسال 9/12/93

این آیه در آداب قرض دادن و وام، و نوشتن سند برای آن و شهادت گرفتن بر رد و بدل شدن مال و وقت بازپرداخت آن است.  با توجه به تاریخ نزولش که متعلق به 15 قرن قبل است، آیه درخور توجهی است.

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُواْ إِذا تَدایَنتُم بِدَیْنٍ إلى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاکْتُبوهُ. وَلْیَکْتُب بَّیْنَکُمْ کاتِبٌ بِالْعَدْلِ. و لا یَأْبَ کاتِبٌ أَنْ یَکْتُبَ کَما عَلَّمَهُ اللّهُ. فَلْیَکْتُبْ وَلْیُمْلِلِ الَّذی عَلَیْهِ الْحَقُّ وَلْیَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ و لا یَبْخَسْ مِنْهُ شَیْئاً. فَإن کانَ الَّذی عَلَیْهِ الْحَقُّ سَفیهاً أَوْ ضَعیفاً أَوْ لا یَسْتَطیعُ أَن یُمِلَّ هُوَ فَلْیُمْلِلْ وَلِیُّهُ بِالْعَدْلِ. وَاسْتَشْهِدوا شَهیدَیْنِ من رِّجالِکُمْ فَإِن لَّمْ یَکُونَا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَداءِ أَن تَضِلَّ إحْداهُما فَتُذَکِّرَ إِحْداهُما الأُخْرَى. و لا یَأْبَ الشُّهَداءُ إِذا ما دُعوا. و لا تَسْأَموا أَن تَکْتُبوهُ صَغیراً أَو کَبیراً إلى أَجَلِهِ. ذَلِکُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللّهِ و أَقْوَمُ لِلشَّهادَةِ و أَدْنَى أَلاّ تَرْتابوا إِلاَّ أَن تَکونَ تِجَارَةً حاضِرَةً تُدیرُونَها بَیْنَکُمْ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَلاَّ تَکْتُبوها. وَأَشْهِدوا إِذا تَبایَعْتُمْ. و لا یُضآرَّ کاتِبٌ و لا شَهیدٌ. و إِن تَفْعَلوا فَإِنَّهُ فُسوقٌ بِکُمْ. وَاتَّقُواْ اللّهَ و یُعَلِّمُکُمُ اللّهُ. وَاللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلیمٌ. 

اى اهل ایمان، چنانچه وامى به یکدیگر تا وقت معینى دادید، لازم است آن را بنویسید. و باید نویسنده‏اى [سَنَدش را] در میان خودتان به عدالت بنویسد. و نباید هیچ نویسنده‏اى از نوشتن سند همان‏گونه که خدا [بر اساس قوانین شرعى] به او آموخته است، دریغ ورزد. او باید بنویسد، و کسى که حقْ به عهده اوست باید [کلامش را جهت تنظیم سند براى نویسنده] املا کند، و از خدا که پروردگار اوست پروا نماید و از حق چیزى را نکاهد. و اگر کسى که حق به عهده اوست، سفیه یا ناتوان باشد، یا [به علتى] نتواند املا کند، ولىّ و سرپرست او به عدالت املا کند. و دو شاهد از مردانتان را [بر این حق] شاهد بگیرید، و اگر دو مرد نبود، یک مرد و دو زن را از میان شاهدانى که مى‏پسندید، شاهد بگیرید تا اگر یکى از آن دو زن [واقعیت را] فراموش کرد، آن دیگرى او را یادآورى کند. و شاهدان هنگامى که [براى اداى شهادت] دعوت شوند [از پاسخ دعوت] امتناع نورزند. و از نوشتن [سندِ وام] تا سرآمد معیّنش، کوچک باشد یا بزرگ، ملول نشوید، این [کار] نزد خدا عادلانه‏تر و براى اقامه شهادت پابرجاتر، و به اینکه [در جنس وام، اندازه آن و زمان پرداختش] شک نکنید [و ستیز و نزاعى پیش نیاید،] نزدیک‏تر است. مگر آنکه داد و ستدى نقدى باشد که آن را میان خود دست به دست مى‏کنید، در این صورت بر شما گناهى نیست که آن را ننویسید. و هرگاه داد و ستد کنید، شاهد بگیرید. و نباید به نویسنده و شاهد زیان برسد و اگر زیان برسانید، خروج از اطاعت خداست که گریبانگیر شما شده است و از خدا پروا کنید و خدا [احکامش را] به شما مى‏آموزد و خدا به همه چیز داناست 282‏